Κοντά στις εκβολές του ποταμού Αχέροντα, ενός από τους πιο αινιγματικούς ποταμούς της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, βρίσκεται ένα από τα πλέον μυστηριώδη ιερά της αρχαιότητας: το Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Αφιερωμένο στον Άδη και την Περσεφόνη, το θρυλικό νεκρομαντείο θεωρούνταν από τους αρχαίους Έλληνες ως πύλη επικοινωνίας με τον Κάτω Κόσμο, ένας από τους ελάχιστους τόπους όπου, σύμφωνα με τη λαϊκή θρησκευτική αντίληψη, μπορούσε να επιτευχθεί επαφή των ζωντανών με τις ψυχές των νεκρών. Σημαντικός αρχαιολογικός χώρος σήμερα, σε κοντινή απόσταση από το χωριό Μεσοπόταμος της Πρέβεζας, το Νεκρομαντείο του Αχέροντα προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, γοητεύοντας με τη μεταφυσική του αύρα και τις μυθολογικές αφηγήσεις που το περιβάλλουν.
Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο ποταμός Αχέροντας αποτελούσε έναν από τους πέντε ποταμούς του Άδη. Ο Όμηρος αναφέρει ότι ο ψυχοπομπός Ερμής οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα, τον μυθικό βαρκάρη που τις μετέφερε μέσω του Αχέροντα προς τον Κάτω Κόσμο. Η απόκοσμη γεωμορφολογία της περιοχής, με τα ψυχρά νερά του ποταμού, τις στενές χαράδρες και τα βραχώδη υψώματα που τον περιβάλλουν, δημιούργησε το ιδανικό σκηνικό για να γεννηθούν αφηγήσεις φόβου και μυστηρίου.
Χτισμένο με ογκώδεις λίθους και διαμορφωμένο ως ένας μικρός λαβύρινθος, με αποκορύφωμα έναν εντυπωσιακό θολωτό υπόγειο θάλαμο βαθιά μέσα στη γη, το Νεκρομαντείο του Αχέροντα προκαλεί μια ανεξήγητη αίσθηση σε κάθε επισκέπτη. Ήρθε στο φως το 1958, έπειτα από συστηματικές ανασκαφές του αρχαιολόγου Σωτήρη Ι. Δάκαρη, και από τότε έχει απασχολήσει έντονα την επιστημονική κοινότητα, καθώς πρόκειται για ένα αρχαιολογικό εύρημα που έχει διχάσει τους ερευνητές όχι μόνο ως προς τη φύση της νεκρομαντείας, αλλά και σε σχέση με την πραγματική χρήση του χώρου κατά την αρχαιότητα και τα μετέπειτα χρόνια.
Για ορισμένους αρχαιολόγους, το οικοδόμημα δεν συνδέεται αναγκαστικά με χθόνιες λατρείες, αλλά ενδέχεται να είχε οχυρωματικό ή αποθηκευτικό χαρακτήρα, ερμηνεία που ενισχύεται από τη θέση και τη δομή του. Ωστόσο, τα αρχαιολογικά ευρήματα του χώρου – καθώς και η ιδιότυπη ενέργεια του τοπίου – δημιουργούν εύλογα την αίσθηση ότι πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό στρατηγικό κτίσμα. Η υποβλητική ατμόσφαιρα, η σχέση του με τον Αχέροντα και οι μυθολογικές αναφορές που τον περιβάλλουν, εξακολουθούν να ενισχύουν την άποψη ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν τόπο ιδιαίτερης τελετουργικής σημασίας.
Όποια κι αν είναι η ιστορική αλήθεια, ένα στοιχείο φαίνεται να συμφωνεί σε όλες τις αφηγήσεις: οι τελετουργίες στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα διέφεραν ριζικά από κάθε άλλη μορφή αρχαίας λατρείας. Σύμφωνα με ενδείξεις και περιγραφές, περιλάμβαναν πιθανή χρήση ψυχοτρόπων ουσιών μέσω φυτών και βοτάνων της εποχής, λουτρά σε έλαια μέσα σε απόλυτο σκοτάδι, προσφορές προς τιμήν των νεκρών. Όλα αυτά εκτυλίσσονταν σε υπόγειους θαλάμους, βαθιά μέσα στη γη, σε ένα περιβάλλον σχεδιασμένο να ενισχύει την ψυχική ένταση και τη δεκτικότητα σε μεταφυσικά βιώματα.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως οι επισκέπτες εισέρχονταν σταδιακά σε ημιυπόγειους χώρους, στους οποίους οι ιερείς του μαντείου δημιουργούσαν ένα τελετουργικό σκηνικό, προκαλώντας την αίσθηση άμεσης επαφής με τον κόσμο των νεκρών. Οι ψευδαισθήσεις -πιθανώς απόρροια της σκοτεινής ατμόσφαιρας, της ψυχολογικής προετοιμασίας και της ενδεχόμενης χρήσης βοτάνων- ενίσχυαν την πεποίθηση ότι η επαφή με τους νεκρούς ήταν εφικτή. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονταν πως έλαβαν απαντήσεις σε προσωπικά διλήμματα, υπό την επίδραση μιας τελετουργικής έκστασης, πιστεύοντας βαθιά στα λόγια κάποιου αγνώστου που, πίσω από ένα υφασμάτινο παραπέτασμα, υποδυόταν τη φωνή μιας χαμένης ψυχής.
Η λειτουργία του Νεκρομαντείου ήταν αυστηρά καθορισμένη. Οι προσκυνητές που επιθυμούσαν να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς τους, περνούσαν από μια μακρά διαδικασία προετοιμασίας και τελετουργικής κάθαρσης. Μέσα από μια σειρά προκαθορισμένων πρακτικών, προετοιμάζονταν σταδιακά για την κάθοδο στα υπόγεια άδυτα του ιερού, το κατώφλι, κατά την πίστη της εποχής, του Κάτω Κόσμου.
Κατά τη διάρκεια της τελετής, οι επισκέπτες εισέρχονταν σε κατάσταση έκστασης ή μέθης, ενώ οι ιερείς, κρυμμένοι πίσω από κουρτίνες ή ειδικά διαμορφωμένα σημεία, εμφανίζονταν υποδυόμενοι τις ψυχές των νεκρών, ανταποκρινόμενοι στις επικλήσεις. Το τελετουργικό ήταν σχεδιασμένο ώστε να δημιουργεί την εντύπωση ότι είχε πραγματοποιηθεί επαφή με το επέκεινα. Πολλοί αναχωρούσαν με την πεποίθηση πως είχαν συνομιλήσει με τους αγαπημένους τους νεκρούς και συχνά άφηναν γενναιόδωρες προσφορές σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις απαντήσεις που είχαν λάβει.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το Νεκρομαντείο του Αχέροντα αποτελούσε ένα μοναδικό ιερό στον αρχαίο κόσμο, σε πλήρη αντίθεση με τα υπόλοιπα μαντεία της εποχής. Δεν ήταν αφιερωμένο στους θεούς του Ολύμπου, αλλά στον ίδιο τον Άδη, τον βασιλέα του Κάτω Κόσμου, και στη σύντροφό του Περσεφόνη, καθιστώντας το μια ιδιαίτερη πύλη ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των νεκρών.
Πώς θα πάτε
Το Nεκρομαντείο απέχει 42 χιλιόμετρα από την Πρέβεζα και 20 χιλιόμετρα από την Πάργα, ενώ το κοντινότερο χωριό είναι ο Μεσοπόταμος. Μια επίσκεψη στον χώρο μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη στον κοντινό χώρο της αρχαίας Εφύρας, αλλά και σύντομες βουτιές στην παραλία στο Αλωνάκι.
Διαβάστε ακόμα:
Αχέροντας: Βαρκάδα στον μυθικό «ποταμό της βαθιάς θλίψης»
Πρέβεζα – Πάργα – Αχέροντας – Σούλι: Ένα συναρπαστικό οδοιπορικό στη Δυτική Ήπειρο
